Sylwetka miesiąca: Listopad 2007: ANDRZEJ WAJDA

Wybitny polski reżyser filmowy i teatralny.
Urodzony 6.03.1926 w Suwałkach.
  Syn zawodowego oficera, który po udziale w kampanii wrześniowej, wzięty do niewoli przez Rosjan, zginął w Katyniu. Podczas wojny Wajda uczestniczył w Radomiu w tajnym nauczaniu, od 1942 był członkiem AK. Po wpadce oddziału w latach 1943-44 ukrywał się u rodziny w Krakowie. Po zakończeniu wojny, w latach 1946-49 studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Pragnął bowiem zostać malarzem. Zaprzyjaźnił się wówczas z Andrzejem Wróblewskim. Rozczarowany do swojej twórczości malarskiej, w 1949 podjął studia reżyserskie w łódzkiej szkole filmowej, które ukończył w 1953.
  Jego pierwsze etiudy filmowe nie zapowiadały przyszłego mistrza. Po ukończeniu studiów został asystentem Aleksandra Forda przy realizacji Piątki z ulicy Barskiej (1953). To Ford powierzył mu reżyserowanie filmu Pokolenie (1954) na podstawie powieści Bogdana Czeszki, z czego sam zrezygnował. W tym momencie następuje pierwszy złoty okres w jego twórczości. W latach 1954-58
realizuje pod rząd trzy filmy, które nie tylko jemu przyniosły sławę, ale dały jednocześnie zaczątek tzw. polskiej szkole filmowej. Po Pokoleniu, w 1956 zrealizował Kanał (Srebrna Palma w Cannes ex aequo z Siódmą pieczęcią Ingmara Bergmana), opowieść o tragicznej wędrówce powstańczego oddziału kanałami Warszawy. Kolejny jego film Popiół i diament (1958) na podstawie powieści Jerzego Andrzejewskiego, ze znakomitą kreacją Zbigniewa Cybulskiego, uznany został za najbardziej doskonałe artystycznie dzieło „szkoły polskiej”, zdobywając nagrodę FIPRESCI podczas MFF w Wenecji (1959). Po ogromnym sukcesie tego filmu nastąpiła w twórczości Wajdy mniej udana dekada, choć Niewinni czarodzieje (1960), a przede wszystkim Popioły (1965) miały swoich zwolenników. Przełomowym okresem w jego twórczości stał się film Wszystko na sprzedaż (1968), jedyny, do którego sam napisał scenariusz. Inspirowany tragicznym wypadkiem Cybulskiego, osobisty pamflet środowiskowy. Rok później realizuje Polowanie na muchy, film dotykający problemów współczesności. Zapoczątkowały one drugi znaczący okres w jego twórczości. W latach 1969-81 działał na wielu polach z dużymi osiągnięciami. Stworzył własny Zespół Filmowy „X”, który pod jego kierownictwem artystycznym (1972-83) przygotował do zawodu wielu znanych twórców, z Agnieszką Holland na czele. W latach 1978-82 był prezesem Stowarzyszenia Filmowców Polskich, w okresie jakże ważnym, a jednocześnie trudnym w polskiej historii. W tym czasie zrealizował także swoje najlepsze spektakle teatralne, m.in. Biesy wg Fiodora Dostojewskiego (1971), Noc listopadową wg Stanisława Wyspiańskiego (1974), Sprawę Dantona Stanisławy Przybyszewskiej (1975), Emigrantów Sławomira Mrożka (1976). Wreszcie, w tym jakże ważnym okresie swojej twórczości zrealizował kilka znakomitych filmów, m.in. Krajobraz po bitwie (1970), Wesele (1972), Ziemię obiecaną (1974). W 1976 tworzy Człowieka z marmuru, który otwiera w polskim kinie nurt zwany kinem moralnego niepokoju, którego zwieńczeniem jest nagrodzony Złotą Palmą w Cannes Człowiek z żelaza (1981). Począwszy od stanu wojennego, nastąpił w twórczości Wajdy trudny czas. Co prawda wciąż realizował interesujące spektakle teatralne i reżyserował filmy, by wymienić Dantona (1982) z kreacjami Wojciecha Pszoniaka i Gerarda Depardieu, obsypanego nagrodami we Francji, Kronikę wypadków miłosnych (1985), Korczaka (1990). Jednak dzieła te nie miały już takiego wydźwięku jak wcześniejsze, spotykały się również z apatią ze strony widowni. Pod koniec lat 80-tych po raz pierwszy bezpośrednio zaangażował się w politykę, m.in. piastując w latach 1989-91 godność senatora RP i przewodnicząc w latach 1992-94 Radzie Kultury przy Prezydencie.
  Wajda jest laureatem licznych nagród i wyróżnień. Z imponującej ich listy warto wymienić nagrody za całokształt twórczości: francuski Cezar (1982), europejski Felix (1990), Złote Lwy w Wenecji (1998), polski Orzeł (2000), amerykański Oscar (2000). Otrzymał ponadto doktoraty honoris causa w Waszyngtonie (1981), Bolonii (1988), Krakowie (1989), Łodzi (2000) i Warszawie (2000). Został odznaczony m.in. Orderem Sztandaru Pracy II kl. (1975), we Francji Komandorią Legii Honorowej (2001), Krzyżem Wielkim OOP (2005).
  W życiu prywatnym był trzykrotnie żonaty: w latach 1949-59 z malarką Gabrielą Obrembą (poznał ją podczas studiów w Krakowie), Beatą Tyszkiewicz (1967-69), z którą ma córkę Karolinę Wajdę, która czasami występuje w filmach, od 1975 związany jest z Krystyną Zachwatowicz – znaną scenografką i aktorką.

Filmografia (tylko filmy fabularne):

1954 – Pokolenie
1956 – Kanał
1958 – Popiół i diament
1959 – Lotna
1960 – Niewinni czarodzieje
1961 – Samson
1961 -Powiatowa lady Makbet (Sibirska ledi Magbet), prod. Jugosławia
1962 – Miłość dwudziestolatków (L’amour a vingst ans), prod. Włochy – Francja - Japonia
1965 – Popioły
1967 – Bramy raju (Vrata raja/The Gates to Paradise), prod. Jugosławia - Anglia
1968 – Przekładaniec (tv),
- Wszystko na sprzedaż
1969 – Polowanie na muchy
1970 – Brzezina
- Krajobraz po bitwie
1971 – Piłat i inni (Pilatus und andere–ein Film fur Karfreitag) prod. RFN
1972 – Wesele
1974 – Ziemia obiecana (także serial tv 1975)
1976 – Człowiek z marmuru
- Smuga cienia (The Shadow Line), prod. Polska-Anglia
1978 – Bez znieczulenia
1979 – Dyrygent
- Panny z Wilka
1980 – Z biegiem lat, z biegiem dni... (serial tv)
1981 – Człowiek z żelaza
1982 – Danton, prod. Polska-Francja
1983 – Miłość w Niemczech (Eine Liebe in Deutschland), prod. RFN - Francja
1985 – Kronika wypadków miłosnych
1987 – Biesy (Les possedes), prod. Francja
1990 – Korczak
1992 – Pierścionek z orłem w koronie
1994 – Nastassja, prod. Japonia
1995 – Wielki Tydzień
1996 – Panna Nikt
1999 – Pan Tadeusz
- Wyrok na Franciszka Kłosa (tv)
2002 – Zemsta
2007 – Katyń


                                                                                      mozaika.org.pl