|
Sylwetka miesiąca: Listopad 2007: ANDRZEJ
WAJDA
Wybitny polski reżyser filmowy i teatralny.
Urodzony 6.03.1926 w Suwałkach.
Syn zawodowego oficera, który po udziale w kampanii wrześniowej, wzięty
do niewoli przez Rosjan, zginął w Katyniu. Podczas wojny Wajda
uczestniczył w Radomiu w tajnym nauczaniu, od 1942 był członkiem AK.
Po wpadce oddziału w latach 1943-44 ukrywał się u rodziny w
Krakowie. Po zakończeniu wojny, w latach 1946-49 studiował w
Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Pragnął bowiem zostać malarzem.
Zaprzyjaźnił się wówczas z Andrzejem Wróblewskim. Rozczarowany do
swojej twórczości malarskiej, w 1949 podjął studia reżyserskie w
łódzkiej szkole filmowej, które ukończył w 1953.
Jego pierwsze etiudy filmowe nie zapowiadały przyszłego mistrza. Po
ukończeniu studiów został asystentem Aleksandra Forda przy
realizacji Piątki z ulicy Barskiej (1953). To Ford powierzył mu
reżyserowanie filmu Pokolenie (1954) na podstawie powieści Bogdana
Czeszki, z czego sam zrezygnował. W tym momencie następuje pierwszy
złoty okres w jego twórczości. W latach 1954-58
realizuje pod rząd trzy filmy, które nie tylko jemu przyniosły
sławę, ale dały jednocześnie zaczątek tzw. polskiej szkole filmowej.
Po Pokoleniu, w 1956 zrealizował Kanał (Srebrna Palma w Cannes ex
aequo z Siódmą pieczęcią Ingmara Bergmana), opowieść o tragicznej
wędrówce powstańczego oddziału kanałami Warszawy. Kolejny jego film
Popiół i diament (1958) na podstawie powieści Jerzego
Andrzejewskiego, ze znakomitą kreacją Zbigniewa Cybulskiego, uznany
został za najbardziej doskonałe artystycznie dzieło „szkoły
polskiej”, zdobywając nagrodę FIPRESCI podczas MFF w Wenecji (1959).
Po ogromnym sukcesie tego filmu nastąpiła w twórczości Wajdy mniej
udana dekada, choć Niewinni czarodzieje (1960), a przede wszystkim
Popioły (1965) miały swoich zwolenników. Przełomowym okresem w jego
twórczości stał się film Wszystko na sprzedaż (1968), jedyny, do
którego sam napisał scenariusz. Inspirowany tragicznym wypadkiem
Cybulskiego, osobisty pamflet środowiskowy. Rok później realizuje
Polowanie na muchy, film dotykający problemów współczesności.
Zapoczątkowały one drugi znaczący okres w jego twórczości. W latach
1969-81 działał na wielu polach z dużymi osiągnięciami. Stworzył
własny Zespół Filmowy „X”, który pod jego kierownictwem artystycznym
(1972-83) przygotował do zawodu wielu znanych twórców, z Agnieszką
Holland na czele. W latach 1978-82 był prezesem Stowarzyszenia
Filmowców Polskich, w okresie jakże ważnym, a jednocześnie trudnym w
polskiej historii. W tym czasie zrealizował także swoje najlepsze
spektakle teatralne, m.in. Biesy wg Fiodora Dostojewskiego (1971),
Noc listopadową wg Stanisława Wyspiańskiego (1974), Sprawę Dantona
Stanisławy Przybyszewskiej (1975), Emigrantów Sławomira Mrożka
(1976). Wreszcie, w tym jakże ważnym okresie swojej twórczości
zrealizował kilka znakomitych filmów, m.in. Krajobraz po bitwie
(1970), Wesele (1972), Ziemię obiecaną (1974). W 1976 tworzy
Człowieka z marmuru, który otwiera w polskim kinie nurt zwany kinem
moralnego niepokoju, którego zwieńczeniem jest nagrodzony Złotą
Palmą w Cannes Człowiek z żelaza (1981). Począwszy od stanu
wojennego, nastąpił w twórczości Wajdy trudny czas. Co prawda wciąż
realizował interesujące spektakle teatralne i reżyserował filmy, by
wymienić Dantona (1982) z kreacjami Wojciecha Pszoniaka i Gerarda
Depardieu, obsypanego nagrodami we Francji, Kronikę wypadków
miłosnych (1985), Korczaka (1990). Jednak dzieła te nie miały już
takiego wydźwięku jak wcześniejsze, spotykały się również z apatią
ze strony widowni. Pod koniec lat 80-tych po raz pierwszy
bezpośrednio zaangażował się w politykę, m.in. piastując w latach
1989-91 godność senatora RP i przewodnicząc w latach 1992-94 Radzie
Kultury przy Prezydencie.
Wajda jest laureatem licznych nagród i wyróżnień. Z imponującej ich listy
warto wymienić nagrody za całokształt twórczości: francuski Cezar
(1982), europejski Felix (1990), Złote Lwy w Wenecji (1998), polski
Orzeł (2000), amerykański Oscar (2000). Otrzymał ponadto doktoraty
honoris causa w Waszyngtonie (1981), Bolonii (1988), Krakowie
(1989), Łodzi (2000) i Warszawie (2000). Został odznaczony m.in.
Orderem Sztandaru Pracy II kl. (1975), we Francji Komandorią Legii
Honorowej (2001), Krzyżem Wielkim OOP (2005).
W życiu prywatnym był trzykrotnie żonaty: w latach 1949-59 z malarką
Gabrielą Obrembą (poznał ją podczas studiów w Krakowie), Beatą
Tyszkiewicz (1967-69), z którą ma córkę Karolinę Wajdę, która
czasami występuje w filmach, od 1975 związany jest z Krystyną
Zachwatowicz – znaną scenografką i aktorką.
Filmografia (tylko filmy fabularne):
1954 – Pokolenie
1956 – Kanał
1958 – Popiół i diament
1959 – Lotna
1960 – Niewinni czarodzieje
1961 – Samson
1961 -Powiatowa lady Makbet (Sibirska ledi Magbet), prod. Jugosławia
1962 – Miłość dwudziestolatków (L’amour a vingst ans), prod. Włochy
– Francja - Japonia
1965 – Popioły
1967 – Bramy raju (Vrata raja/The Gates to Paradise), prod.
Jugosławia - Anglia
1968 – Przekładaniec (tv),
- Wszystko na sprzedaż
1969 – Polowanie na muchy
1970 – Brzezina
- Krajobraz po bitwie
1971 – Piłat i inni (Pilatus und andere–ein Film fur Karfreitag)
prod. RFN
1972 – Wesele
1974 – Ziemia obiecana (także serial tv 1975)
1976 – Człowiek z marmuru
- Smuga cienia (The Shadow Line), prod. Polska-Anglia
1978 – Bez znieczulenia
1979 – Dyrygent
- Panny z Wilka
1980 – Z biegiem lat, z biegiem dni... (serial tv)
1981 – Człowiek z żelaza
1982 – Danton, prod. Polska-Francja
1983 – Miłość w Niemczech (Eine Liebe in Deutschland), prod. RFN -
Francja
1985 – Kronika wypadków miłosnych
1987 – Biesy (Les possedes), prod. Francja
1990 – Korczak
1992 – Pierścionek z orłem w koronie
1994 – Nastassja, prod. Japonia
1995 – Wielki Tydzień
1996 – Panna Nikt
1999 – Pan Tadeusz
- Wyrok na Franciszka Kłosa (tv)
2002 – Zemsta
2007 – Katyń
mozaika.org.pl
|
|